Vormvrije participatie, het klinkt heel vrij en los, maar is dat ook zo? Saskia, Suzanne en Eveline bespreken het in deze aflevering van de Participatie Podcast.

Vormvrije participatie en de Omgevingswet

Vormvrij is een begrip dat actueel is door de nieuwe Omgevingswet. Het uitgangspunt van participatie onder de Omgevingswet is dat er in een aantal gevallen geparticipeerd moet worden, maar de manier waarop je dat doet is vormvrij.

Vormvrije participatie en participatiebeleid

Maar, hoe vormvrij wil je het maken? Want wanneer is het goed genoeg? En hoe weet je nou of de participatie zodanig was dat er voldoende beeld is voor bijvoorbeeld de gemeente om een vergunning te verlenen waarvoor een participatieverplichting geldt? Dus gemeenten zoeken naarstig naar handvaten om het vormvrije toch iets minder vormvrij te maken. Een participatiebeleid helpt daarbij. Dit is ook vastgelegd in de Omgevingswet. Provincies, waterschappen en gemeenten moeten participatiebeleid opstellen over hoe zij die participatie in gaan vullen. Met name ook om duidelijkheid te bieden aan inwoners en andere stakeholders.

Participatie door initiatiefnemers anders dan de overheid

Op het moment dat de overheid niet de initiatiefnemer is, is er geen participatiebeleid (dat is namelijk alleen bindend voor de organisatie die het beleid heeft vastgesteld). Als bijvoorbeeld een projectontwikkelaar iets wil realiseren, kan het zijn dat hij volgens de Omgevingswet verplicht is participatie te organiseren. Maar de Omgevingswet schrijft in dit geval niet voor hoe dat moet gebeuren. De projectontwikkelaar mag hier zelf invulling aan geven. Voor gemeenten is het lastig om de participatie te beoordelen en een goede belangenafweging te maken als onderdeel van de vergunningverlening.

Sommige gemeenten kiezen ervoor om spelregels op te stellen waaraan een participatieproces moet voldoen, omdat het voor hun dan makkelijker toetsbaar is. Toch mag een projectontwikkelaar de participatie op zijn eigen manier doen, ze hoeven de beleidsregels van de gemeente niet in acht te nemen (al is het handig omdat wel te doen!).

Voor- en nadelen van vormvrije participatie

Een voordeel van vormvrije participatie kan zijn dat het initiatiefnemers uitnodigt om creatief met participatie om te gaan, waarbij ze verantwoordelijkheid nemen en zorgen voor een zorgvuldig participatieproces. Het is zuiver dat een initiatiefnemer zelf de participatie doet en ook zelf kan bepalen hoe hij het doet. Dus kan kiezen voor een vorm die bij de initiatiefnemer past.
Maar is er het risico dat initiatiefnemers gemakzuchtig worden en iets organiseren puur om een vinkje te kunnen zetten. Nu kan dit juist ook zorgen voor een verminderd draagvlak en meer weerstand.

Hoe kunnen initiatiefnemers een participatieproces aanpakken?

Initiatiefnemers die nog niet zoveel ervaring hebben met participatieprocessen kunnen het best beginnen met het opvragen van het participatiebeleid van de gemeente. Hoewel dit beleid voor hen niet bindend is, geeft het wel een beeld wat de gemeente belangrijk vindt. Als participatie niet je core business is, is het de vraag, moet je het zelf gaan doen? Wel kennen initiatiefnemers hun eigen omgeving vaak goed en kunnen ze meestal goed inschatten of het plan gevoelig ligt of niet. Ga eerst eens op kleine schaal, als goede buren, het gesprek aan om te peilen hoe het plan valt. En eventueel kun je een participatie expert vragen om mee te denken over hoe je het proces aan kunt pakken.

Luister voor meer tips naar de Participatie Podcast

Meer weten over vormvrij participeren? Luister dan aflevering 9 van seizoen 2 van de Participatie Podcast. Dit kan via Spotify en Apple Podcast.

Hulp nodig bij participatie?

Kun je wel wat hulp gebruiken bij jouw participatieproces? Of wil je zelf leren om beter te worden in participatie?

Volg een (incompany) training, workshop op open inschrijving of kies voor de volledige leergang voor adviseur bewonersparticipatie bij Participatiecursus. We zijn de maatwerkspecialist voor participatietrainingen.

Participatiebureau ParticipatieKracht staat voor je klaar met strategisch advies, participatiemanagement en gespreksleiding tijdens participatiebijeenkomsten. We helpen je graag verder met een goed doordacht participatieproces.