In een tijd waarin de roep om burgerparticipatie in de leefomgeving steeds luider klinkt, zijn er organisaties die weten hoe je mensen écht betrekt. Stichting Stimuland is zo’n organisatie. In de Participatie Podcast vertellen Linda Baarslag en Ingrid Jansen openhartig over hun werk en participatie in het landelijke gebied. Hun verhaal laat zien hoe participatie vanuit de praktijk werkt, met alle uitdagingen, valkuilen en mooie momenten die daarbij horen.
Participatie in het landelijk gebied
Stichting Stimuland heeft als doel bij te dragen aan een vitaal en leefbaar platteland. Dat doet de organisatie door ondersteuning te bieden aan bewonersinitiatieven en gebiedsprocessen, vooral in Salland en andere landelijke regio’s. De projecten variëren van dorpsvisietrajecten tot agrarische gebiedsprocessen waarin boeren en bewoners samen plannen maken voor de toekomst van hun omgeving.
Wat opvalt in hun aanpak is dat Stimuland altijd ‘van onderop’ werkt. Participatie is voor hen geen vinkje op een lijst, maar de kern van elk proces. Linda en Ingrid benadrukken dat bewoners of agrariërs zélf met een idee of behoefte moeten komen. Alleen dan is er echt draagvlak en energie in een project. Wanneer een gemeente of overheid alleen formeel participatie verlangt zonder ruimte voor invloed, haakt Stimuland liever af. Want dan ontbreekt de echte participatieruimte.
Onafhankelijke positie bij lastige processen
Een van de redenen waarom Stimuland succesvol is in het begeleiden van lastige processen, is hun onafhankelijke positie. Ze werken wel voor overheden, maar zijn geen verlengstuk van de overheid. Daardoor kunnen ze vrijer het gesprek voeren – of het nu met bewoners is, met agrariërs of met ambtenaren.
Dit is cruciaal, zeker in trajecten met boeren. Ingrid vertelt hoe ze werkt met groepen agrariërs van uiteenlopende achtergrond: van LTO-bestuurders tot actievoerders van Farmers Defence Force. Achter de protesten en emoties zitten mensen met zorgen over hun bedrijf, hun toekomst en hun gezin. Door écht te luisteren, hen serieus te nemen en ruimte te geven voor hun verhaal, ontstaat wederzijds vertrouwen. Dat maakt het verschil tussen een gesprek en een vastgelopen discussie.
Ook in processen waar bewoners en boeren tegenover elkaar staan – zoals bij de plannen voor zonneparken of windmolens – is die onafhankelijke rol belangrijk. Het lukt niet altijd om partijen volledig te verbinden, maar Stimulant zorgt er wel voor dat iedereen zich gehoord voelt. Dat is soms al een waardevolle stap vooruit.
Maatwerk en praktische aanpak
Stimuland gelooft niet in standaardoplossingen. Elk traject vraagt om maatwerk: wie zijn de mensen in het dorp? Wat speelt er in de gemeenschap? Wat is hun geschiedenis met de gemeente of provincie? Pas na een goed gesprek met de initiatiefnemers maakt Stimuland een plan van aanpak – nooit op basis van alleen een offerte-aanvraag.
Opvallend is hoe Stimuland in staat is om theoretische inzichten te vertalen naar praktische oplossingen. Zo voerden ze voor de gemeente Steenwijkerland meer dan 110 keukentafelgesprekken met boeren. De uitkomst was niet een dik rapport vol abstracte beleidsadviezen, maar concrete aanbevelingen: richt een aanspreekpunt in bij de gemeente, communiceer actief via nieuwsbrieven, laat zien wat er met input gebeurt. Simpel, maar effectief en direct toepasbaar.
Vertrouwen als basis voor participatie
Een rode draad in het gesprek is het belang van vertrouwen. Zonder vertrouwen geen echte participatie. Dat geldt niet alleen voor de relatie tussen Stimulant en bewoners of boeren, maar ook voor de verhouding met de opdrachtgever (vaak een gemeente of provincie).
Linda benoemt dat vertrouwen tijd kost. In veel trajecten blijkt dat je meer uren besteedt aan het opbouwen van vertrouwen dan aan de formele stappen in het proces. Toch wordt dat aan de voorkant vaak onderschat, zowel door opdrachtgevers als door procesbegeleiders. Een offerte of plan van aanpak heeft meestal geen ruimte voor ‘tachtig uur investeren in vertrouwen’, terwijl dat wel essentieel is.
Daarom pleit Stimuland voor meer flexibiliteit en maatwerk. Processen moeten kunnen meebewegen met wat er in een gebied gebeurt. En opdrachtgevers moeten accepteren dat de uitkomst vooraf niet vastligt. Pas dan kan participatie echt slagen.
Lessen uit de praktijk in het landelijk gebied
Uit de praktijk leert Stimuland ook dat dingen soms misgaan. Bijvoorbeeld wanneer de uitgangssituatie onduidelijk is, of als er al te veel wantrouwen in een gebied zit. Ingrid vertelt hoe ze in een traject voor grootschalige opwek van zon en wind eigenlijk te laat ontdekte hoe vast de verhoudingen lagen. Achteraf had ze meer willen doorvragen aan de voorkant.
Ook kan het gebeuren dat er binnen een groep bewoners of agrariërs onderlinge spanningen zijn, waardoor het moeilijk is om echt stappen te zetten. Dan vraagt het veel tijd en energie om de groep te begeleiden, tijd die je liever in het proces zelf steekt. Ook hier geldt: beter vooraf scherp zijn op de randvoorwaarden.
Toekomst en ambities
Wat brengt de toekomst? Volgens Linda en Ingrid wordt vertrouwen nog belangrijker in participatieprocessen. In een samenleving waarin polarisatie groeit, is het nodig om ruimte te maken voor echte gesprekken. Dat kost tijd en vraagt om investering van opdrachtgevers.
Hun droom? Een keer rechtstreeks een opdracht krijgen van het ministerie van Landbouw. Of op grotere schaal dorpsvisies ontwikkelen, om zo patronen en wensen op gemeentelijk of regionaal niveau inzichtelijk te maken. Stimuland wil blijven vernieuwen, leren en verbinden – altijd van onderop, dicht bij de mensen in het gebied.
Luister voor meer tips naar de Participatie Podcast
Ben je benieuwd naar het hele gesprek met Linda en Ingrid? Luister dan aflevering 3 van seizoen 3 van de Participatie Podcast. Dit kan via Spotify en de Apple Podcast.
Hulp nodig bij participatie?
Kun je wel wat hulp gebruiken bij jouw participatieproces? Of wil je zelf leren om beter te worden in participatie?
Volg een (incompany) training, workshop op open inschrijving of kies voor de volledige leergang voor adviseur bewonersparticipatie bij Participatiecursus. Wij zijn de specialist voor maatwerk participatietrainingen.
Participatiebureau ParticipatieKracht staat voor je klaar met strategisch advies, participatiemanagement en gespreksleiding tijdens participatiebijeenkomsten. We helpen je graag verder met een goed doordacht participatieproces.
