Participanten betalen, zou je dat wel of niet moeten doen? Het is een onderwerp waarover steeds meer wordt gesproken als het over bewonersparticipatie gaat. Zeker als participatieprocessen langer duren en aan participanten wordt gevraagd om structureel mee te werken aan maatschappelijke opgaven. Of als participatiebijeenkomsten vooral op momenten zijn dat de participanten werken en dus vrij moeten nemen of als ondernemer geen werk kunnen doen.
In dit blog gaan we in op de belangrijkste onderwerpen die spelen rondom de discussie over het wel/niet betalen van participanten, wanneer je wel/niet hiervoor zou kunnen kiezen en op welke manieren je participanten kunt betalen als je hiervoor kiest.
De discussie over participanten betalen
Een aantal onderwerpen komen terug in de discussie over het wel of niet betalen van participanten.
Wij zijn de enige die hier onbetaald zitten.
bewoner
Een punt dat feitelijk vaak klopt en steeds meer voor scheve gezichten zorgt. De bewoner steekt eigen tijd in bijeenkomsten en de ambtenaren en adviseurs zijn er in werktijd. Als je er als bewoner aanwezig bent voor het algemeen maatschappelijk belang (en dus niet voor persoonlijke belang!) kan het niet betalen een reden zijn waarom bewoners afhaken. Zeker als ze een volle agenda hebben en op dat moment ook andere dingen kunnen doen waar voor hen meer tegenover staat. En dat ‘meer’ gaat niet alleen over geld, maar ook over tijd met kinderen, een bezoekje aan de sportschool, Netflix, mantelzorgtaken of iets anders dat mensen in hun vrije tijd kunnen doen.
Ik wil best meedoen, maar ik moet oppas inhuren om er te zijn.
bewoner
Participanten maken soms onkosten om erbij te kunnen zijn. Dat kan het inhuren van een oppas zijn of bijvoorbeeld reiskosten. Een deel van de Nederlanders kan dat prima betalen, maar een ander deel kan dat niet. Wil je hen erbij hebben? Dan zul je hier oog voor moeten hebben.
We willen graag dat ze erbij zijn, maar de organisatie maakt andere keuzes omdat ze niet genoeg financiële en/of personele middelen hebben.
participatieadviseur
Goede doelen en belangenorganisaties draaien regelmatig op een mix van betaalde krachten en vrijwilligers. Vaak is het een klein groepje betaalde krachten die keuzes moet maken in waar ze hun tijd aan besteden. Het kan zomaar zijn dat ze niet voor jouw participatieproces kiezen. En jij vindt hun inbreng wel van cruciaal belang. Wat doe je dan? Een van de knoppen om aan te draaien kan de financiële knop zijn.
Mijn collega’s kunnen alleen doordeweeks overdag, dus we kunnen het niet ’s avonds of in het weekend organiseren.
projectleider
Helaas een opmerking die uit de praktijk komt. Zelf alleen onder werktijd ‘kunnen’ en van participanten wel verwachten dat ze vrij nemen van hun werk om erbij te zijn. Het kost participanten dus of een vrije dag of omzet. Dan ben je toch niet verbaasd dat participanten niet komen en dat je weer alleen de usual suspects ziet? Schuiven in de tijd (naar avond of in het weekend) lijkt de meest logische keuze, maar de optie van participanten betalen is zeker een redelijke overweging om te maken.
Bewonersparticipatie is niet voor iedereen een hobby
Als participatieprofessionals moeten we het idee loslaten dat bewoners het altijd leuk vinden om onbetaald in eigen tijd bezig te zijn met maatschappelijke opgaven. Natuurlijk zijn er bewoners die gedreven worden door een missie en dus intrinsiek gemotiveerd zijn, maar dit is een klein groepje. De grote groep en de ‘unusual suspects’ bereik je hier niet mee. Verplaats je eens in hen en vraag je af: “What’s in it for them?” oftewel waarom zouden ze meedoen? Een financiële prikkel kan er een zijn om hen toch over te halen om mee te doen aan het participatieproces.
Participanten betalen
In de praktijk zien we de discussie over dit onderwerp toenemen. Wanneer je participanten wel/niet betaald is natuurlijk altijd een afweging die op organisatie- en/of projectniveau wordt gemaakt. Hier geven we enkele overwegingen mee die je hierbij zou kunnen gebruiken.
Wanneer betaal je participanten niet?
In de volgende situaties ligt het niet voor de hand om participanten te betalen:
- Incidentele participatiebijeenkomst die beperkt is in tijd
- Als participanten er vooral komen voor hun eigen belang
Wanneer is betalen van participanten te overwegen?
Betalen van participanten is te overwegen in bijvoorbeeld (een combinatie van) de volgende situaties:
- Bij onderwerpen die voor veel mensen nog ver van hun bed zijn
- Als je een specifieke groep (unusual suspects) echt erbij wil hebben
- Als participanten flinke kosten maken (onkosten, verlof opnemen, omzet missen)
- Bij langdurige structurele inzet van een vaste groep van participanten
Hoe betaal je participanten?
Betalen van participanten kan op verschillende manieren. Hou er rekening mee dat het vooraf intern het nodige regelwerk kan vragen. We zetten een aantal opties op een rij.
Betalen met ‘een goede verzorging’
“We zorgen voor een goede lunch” als beloning voor een hele dag deelnemen aan een participatiebijeenkomst. Persoonlijk vind ik dat een erg magere beloning en niet meer dan normaal als je mensen voor een hele dag uitnodigt. Dit zou nooit punt van discussie mogen zijn.
Iets terugdoen voor je participanten door middel van goede verzorging kan wel. Bijvoorbeeld als een bijeenkomst ’s avonds begint, dan kun je mensen de gelegenheid geven om vooraf gezamenlijk te eten. Geen betaling in euro’s, wel in ontzorgen van de deelnemers. Het is een fijne blijk van waardering.
Betalen met een passend geschenk
Betalen met euro’s ligt bij veel organisaties gevoelig. Participanten bedanken met een cadeau(tje) kan wel. En dan bedoel ik niet suffe goodies met gemeentelogo, maar iets wat echt bij de participanten en/of het onderwerp past. Onverwacht een cadeautje of leuke activiteit krijgen als dank voor je inzet wordt erg gewaardeerd door participanten. Vooraf aankondigen dat deelnemers iets krijgen kan ook, dit kan de opkomst verhogen. Zoek hierbij wel naar een balans, want je wil niet dat mensen alleen voor het cadeautje komen.
Wist je trouwens dat we een print-on-demand Particishop hebben? Hier kun je leuke participatie goodies bestellen.
Betalen met een cadeaubon
Dit komt al dichterbij betalen in euro’s en is makkelijker te regelen dan een echte financiële vergoeding. Een VVV-bon om een dagdeel mee te praten over een ver van je bed beleidsthema is hier een voorbeeld van. Je kunt kiezen voor een bon die past bij het thema van de bijeenkomst of juist voor een algemene bon. Voor participanten is dat laatste vaak het prettigste, dus kijk vooral waar zij blij van worden in plaats van wat jij leuk vindt om te geven.
Onkostenvergoeding voor participanten
Je kunt participanten ook tegemoetkomen door het verstrekken van een onkostenvergoeding. Een reiskostenvergoeding is daarvan de meest bekende.
Let er wel op wat de fiscale regels zijn rondom onkostenvergoedingen. Voor mensen met een uitkering kan het ontvangen van een onkostenvergoeding gevolgen hebben of moeten voldoen aan bepaalde regels.
Een vrijwilligersvergoeding voor participanten
Kies je voor betalen van participanten in euro’s? Dan is een vrijwilligersvergoeding de meest voor de hand liggende manier. Voordeel hiervan kan zijn dat een organisatie al een regeling heeft voor vrijwilligers en je zo ook meteen meelift op de vrijwilligersverzekering die is afgesloten.
Het fijne van een vrijwilligersvergoeding is dat ook mensen met een uitkering deze tot een bepaald bedrag mogen houden en het niet wordt gezien als inkomen. Het is belangrijk om vooraf goed te kijken wat op dat moment het maximale bedrag hiervoor is. In 2024 is het bedrag maximaal 210 euro per maand en maximaal 2100 euro per jaar.
Hoeveel betaal je participanten?
Als je hebt besloten dat de participanten worden betaald, dan komt al snel de vraag hoeveel dit moet zijn. Het bedrag zou niet zodanig hoog moeten zijn dat mensen alleen meedoen om financiële redenen, dan trek je meestal niet de doelgroep die je wil hebben. We hebben VVV-bonnen van 50 euro voor een dagdeel gezien. Bij Burgerberaden een bedrag van 150 euro per dag gehoord. Advies is om sowieso onder het maximale bedrag voor een vrijwilligersvergoeding te blijven zodat deelnemers geen problemen krijgen met een uitkering of toeslagen.
Onafhankelijkheid als je wordt betaald
Zijn participanten nog onafhankelijk als ze worden betaald? Die vraag wordt weleens gesteld. Hier kun je met werkvormen op inspelen en verschillende meningen bewust ophalen. Benadruk vooral bij iedereen dat betaling of vergoeding niet betekent dat ze het eens moeten zijn met diegene die betaald.
Wij denken overigens dat onafhankelijkheid niet in het geding zal zijn als de hoogte van de betaling beperkt blijft tot de indicaties die in dit blog zijn genoemd.
Hulp nodig bij dit onderwerp?
Onder andere tijdens onze Leergang Adviseur Bewonersparticipatie en tijdens incompany trainingen werd dit onderwerp ter sprake gebracht. Speciaal voor onze cursisten is daarom dit blog geschreven om ze een handreiking te bieden.
Vanuit ons participatiebureau ParticipatieKracht kunnen we jou op maat adviseren, zowel op strategisch niveau als tactisch en operationeel. We blijven regelmatig voorbeelden verzamelen over dit onderwerp en kunnen je dus adviseren op basis van de meest recente stand van zaken.
